Żylaki powrózków nasiennych to patologicznie poszerzone, kręte żyły splotu wiciowatego, prowadzące do wzrostu temperatury jąder i refluksu metabolitów z nadnerczy do jąder. Żylaki powrózków nasiennych mogą zaburzać spermatogenezę i uważane są za najczęstszą przyczynę niepłodności u mężczyzn. Chorzy mogą wyczuwać zgrubienie w mosznie lub skarżyć się na tępe pobolewanie moszny bądź pachwiny, nasilające się w pozycji stojącej lub w czasie erekcji. Nagłe pojawienie się żylaków powrózka nasiennego u starszych mężczyzn wymaga wykluczenia guza nerki i konieczne jest wówczas poszerzenie diagnostyki ultrasonograficznej o badanie jamy brzusznej. Podstawą rozpoznania żylaków powrózka nasiennego są wywiad i badanie przedmiotowe, które opiera się na palpacji i obserwacji worka mosznowego w spoczynku oraz podczas próby Valsalvy. Ultrasonografia stanowi metodę z wyboru w ocenie obrazowej. Szerokość i liczba nakoczyń splotów wiciowatych oraz ocena i pomiar fali wstecznej podczas próby Valsalvy to typowe parametry brane pod uwagę podczas oceny ultrasonograficznej. Diagnostyka ultrasonograficzna jest jednak nadal metodą kontrowersyjną, ze względu na liczne, często rozbieżne klasyfikacje służące ocenie żylaków, jak również niską korelację z objawami klinicznymi. Opracowanie jasnych kryteriów ultrasonograficznych oraz rozwój elastografii i tomografii rezonansu magnetycznego mogą sprawić, że w przyszłości diagnostyka obrazowa będzie odgrywać istotną rolę w ocenie ryzyka uszkodzenia miąższu jąder, kwalifikowaniu pacjentów do leczenia operacyjnego i przewidywaniu efektów terapii.